 |
| Το εξώφυλλο της Εγκυκλοπαίδειας |
Οι Εγκυκλοπαιδιστές ήταν ιδεολογικοί πρόδρομοι της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, που τους ένωνε ένα κοινό έργο, "Η Εγκυκλοπαίδεια" (1751-1780). Πλάι στους φιλοσόφους, στους σοφούς και στους συγγραφείς, συνεργάστηκαν σ'αυτό το έργο φημισμένοι μηχανικοί, στρατιωτικοί και γιατροί. Η εγκυκλοπαίδεια διευθύνονταν από τον υλιστή Ν.Ντιντερό. Ο πιο πιστός συνεργάτης του ήταν ο Ντ'Αλαμπέρ. Μεταξύ των συντακτών της εγκυκλοπαίδειας συγκαταλεγόταν ο Ελβέτιος, ο Χόλμπαχ, ο Βολταίρος, ο Ρουσσώ κ.α.
Οι εγκυκλοπαιδιστές είχαν διάφορες πολιτικές πεποιθήσεις: μερικοί ήταν οπαδοί του "πεφωτισμένου διαφωτισμού", άλλοι ήταν δημοκρατικοί απλώς ή οπαδοί της αστικής δημοκρατίας, όλοι όμως καταδίκαζαν το φεουδαρχικό καθεστώς και τα προνόμια των ευγενών και υποστήριζαν την Τρίτη Τάξη, δηλαδή την αστική τάξη. Οι φιλοσοφικές απόψεις των εγκυκλοπαιδιστών ήταν επίσης διάφορες. Ο Βολταίρος κι ο Ρουσσώ ήταν Ντεϊστές, αναγνώριζαν δηλαδή το θεό σαν πρώτο αίτιο αλλά αρνιόταν την περαιτέρω ανάμιξή του στη φύση. Ο Ντιντερό, ο Χόλμπαχ, ο Ελβέτιος τοποθετούνταν ανάμεσα στους υλιστές και στους ενεργητικά άθεους ενάντια στον σχολαστικισμό και στη δεσποτική κυριαρχία της Φεουδαρχικής Καθολικής Εκκλησία πάνω στο ανθρωπιστικό πνεύμα. Οι πιο ριζοσπαστικοί εγκυκλοπαιδιστές, δηλαδή οι υλιστές που αγωνίζονταν αποφασιστικότερα ενάντια στη φεουδαρχία. Χάρη στη δική τους παρουσία και δράση, η "Εγκυκλοπαίδεια" έγινε ένα όπλο πάλης ενάντια στα οχυρά του φεουδαρχικού καθεστώτος. Ο Ένγκελς καθορίζει μ'αυτά τα λόγια τη συμβολική σημασία της "Εγκυκλοπαίδειας": "Οι Γάλλοι υλιστές δεν περιόρισαν την κριτική τους μόνο στα θρησκευτικά ζητήματα, αλλά χτύπησαν όλες τις επιστημονικές παραδόσεις και τους πολιτικούς θεσμούς που δεν συμφωνούσαν με τις αντιλήψεις τους και για να αποδείξουν ότι η θεωρίες τους, είχαν παγκόσμια απήχηση, τις εφήρμοσαν θαρραλέα σ'όλα τα ζητήματα της επιστήμης, μέσα σ'ένα γιγάντιο έργο - την "Εγκυκλοπαίδεια" - από το οποίο πήραν και τ'όνομά τους."
Έτσι, είτε κάτω από τη μία, είτε κάτω από την άλλη μορφή, είτε σαν ομολογημένος υλισμός, είτε σαν Νεϊσμός, οι θεωρίες των Εγκυκλοπαιδιστών έγιναν κτήμα όλης της μορφωμένης νεολαίας της Γαλλίας (ουτοπικός και επιστημονικός σοσιαλισμός). Παρόλα αυτά όμως κανένας εγκυκλοπαιδιστής δεν ξεπέρασε το πλαίσιο της αστικής δικαιολογίας. Το "βασίλειο της λογικής", δεν ήταν παρά η εξιδανικευμένη κυριαρχία της αστικής τάξης. Οι εγκυκλοπαιδιστές καταδιώχθηκαν σαν εχθροί της φεουδαρχίας και της Καθολικής Εκκλησίας. Πολλοί απ'αυτούς καταδικάστηκαν σε φυλάκιση, βασανίστηκαν απάνθρωπα και τα συγγράματά τους κάηκαν.
Οι εγκυκλοπαιδιστές είχαν διάφορες πολιτικές πεποιθήσεις: μερικοί ήταν οπαδοί του "πεφωτισμένου διαφωτισμού", άλλοι ήταν δημοκρατικοί απλώς ή οπαδοί της αστικής δημοκρατίας, όλοι όμως καταδίκαζαν το φεουδαρχικό καθεστώς και τα προνόμια των ευγενών και υποστήριζαν την Τρίτη Τάξη, δηλαδή την αστική τάξη. Οι φιλοσοφικές απόψεις των εγκυκλοπαιδιστών ήταν επίσης διάφορες. Ο Βολταίρος κι ο Ρουσσώ ήταν Ντεϊστές, αναγνώριζαν δηλαδή το θεό σαν πρώτο αίτιο αλλά αρνιόταν την περαιτέρω ανάμιξή του στη φύση. Ο Ντιντερό, ο Χόλμπαχ, ο Ελβέτιος τοποθετούνταν ανάμεσα στους υλιστές και στους ενεργητικά άθεους ενάντια στον σχολαστικισμό και στη δεσποτική κυριαρχία της Φεουδαρχικής Καθολικής Εκκλησία πάνω στο ανθρωπιστικό πνεύμα. Οι πιο ριζοσπαστικοί εγκυκλοπαιδιστές, δηλαδή οι υλιστές που αγωνίζονταν αποφασιστικότερα ενάντια στη φεουδαρχία. Χάρη στη δική τους παρουσία και δράση, η "Εγκυκλοπαίδεια" έγινε ένα όπλο πάλης ενάντια στα οχυρά του φεουδαρχικού καθεστώτος. Ο Ένγκελς καθορίζει μ'αυτά τα λόγια τη συμβολική σημασία της "Εγκυκλοπαίδειας": "Οι Γάλλοι υλιστές δεν περιόρισαν την κριτική τους μόνο στα θρησκευτικά ζητήματα, αλλά χτύπησαν όλες τις επιστημονικές παραδόσεις και τους πολιτικούς θεσμούς που δεν συμφωνούσαν με τις αντιλήψεις τους και για να αποδείξουν ότι η θεωρίες τους, είχαν παγκόσμια απήχηση, τις εφήρμοσαν θαρραλέα σ'όλα τα ζητήματα της επιστήμης, μέσα σ'ένα γιγάντιο έργο - την "Εγκυκλοπαίδεια" - από το οποίο πήραν και τ'όνομά τους."
Έτσι, είτε κάτω από τη μία, είτε κάτω από την άλλη μορφή, είτε σαν ομολογημένος υλισμός, είτε σαν Νεϊσμός, οι θεωρίες των Εγκυκλοπαιδιστών έγιναν κτήμα όλης της μορφωμένης νεολαίας της Γαλλίας (ουτοπικός και επιστημονικός σοσιαλισμός). Παρόλα αυτά όμως κανένας εγκυκλοπαιδιστής δεν ξεπέρασε το πλαίσιο της αστικής δικαιολογίας. Το "βασίλειο της λογικής", δεν ήταν παρά η εξιδανικευμένη κυριαρχία της αστικής τάξης. Οι εγκυκλοπαιδιστές καταδιώχθηκαν σαν εχθροί της φεουδαρχίας και της Καθολικής Εκκλησίας. Πολλοί απ'αυτούς καταδικάστηκαν σε φυλάκιση, βασανίστηκαν απάνθρωπα και τα συγγράματά τους κάηκαν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου