Η ψευδής συνείδηση

"Αν είχαν χέρια τ'άλογα τα βόδια τα λιοντάρια

να φτιάχνουν ό,τι οι άνθρωποι και ζωγραφιές να γράφουν

τ'άλογα καθώς τ'άλογα

τα βόδια σαν τα βόδια

θα ζωγραφίζαν τους θεούς

και σώματα παρόμοια σαν τα δικά τους θα κάμναν

Θεούς σαν τα κορμιά τους"

_ Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος 6ος αιών π.Χ.

  Από το παραπάνω φιλοσοφικό ποίημα καταφαίνεται ευαργέστατα ότι δεν έπλασε ο θεός τον άνθρωπο αλλά ο άνθρωπος το θεό, δηλαδή τη θρησκεία. Προσέτι οι άνθρωποι έπλασαν το θεό κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσή τους. Η θρησκεία είναι ιδεολογική μορφή κι αποτελεί φανταστική απατηλή, ανάποδη αναπαράσταση της πραγματικότητας στη συνείδηση των ανθρώπων. Η θρησκεία είναι η πίστη στην ύπαρξη φανταστικών όντων (θεοί, άγγελοι, διάβολοι) κι άλλα κωμικά. "Κάθε θρησκεία, γράφει ο Ένγκελς, δεν είναι τίποτα άλλο παρά φανταστική αντανάκλαση στα κεφάλια των ανθρώπων των εξωτερικών δυνάμεων που κυριαρχούν στην καθημερινή τους ζωή. Αντανάκλαση όπου οι γήινες δυνάμεις παίρνουν τη μορφή υπερφυσικών όντων. Στην αρχή της ιστορίας αντικείμενα αυτής της αντανάκλασης ήταν πριν απ' όλα οι δυνάμεις της φύσης, που με την κατοπινή εξέλιξη παίρνουν στους διάφορους λαούς την πιο ποικιλόμορφη και παρδαλή προσωποποίηση. Γρήγορα, όμως, παράλληλα με τις δυνάμεις της φύσης εμφανίζονται και οι κοινωνικές δυνάμεις που αντιπαρατάσσονται στον άνθρωπο και του είναι επίσης ξένες και στην αρχή το ίδιο ανεξήγητες όπως και οι δυνάμεις της φύσης και το ίδιο όπως οι τελευταίες κυριαρχούν πάνω του με την ίδια φαινομενική φυσική αναγκαιότητα" (Αντι-Ντίριγκ). Ο δε Μαρξ τονίζει, ότι "όπως ένα άτομο δεν το κρίνουμε από την ιδέα που έχει για τον εαυτό του έτσι και μια εποχή ανατροπής δεν μπορούμε να την κρίνουμε από τη συνείδηση που έχει για τον εαυτό της, ίσα-ίσα αυτή τη συνείδηση πρέπει να την εξηγήσουμε με τις αντιφάσεις της υλικής ζωής". Από το παραπάνω απόσπασμα που παραθέσαμε, τεκμαίρεται ότι δεν είναι η κοινωνική ζωή αντανάκλαση της θρησκευτικής συνείδησης, αλλά αντίθετα οι θρησκευτικές αντιλήψεις είναι αντανάκλαση των αντίστοιχων συνθηκών της υλικής ζωής. Το κοινωνικό ΕΙΝΑΙ καθορίζει την κοινωνική συνείδηση κι όχι αντίστροφα.

  Τώρα όσον αφορά τον χριστιανισμό, αυτός παρουσιάζεται κατά την περίοδο της αποσύνθεσης του δουλοχτητικού συστήματος. Ήταν η εποχή που στη Ρώμη, στην Ελλάδα, στην Μικρά Ασία, στην Αίγυπτο, ακόμα και το πιο άκριτο ανακάτεμα από τις χυδαίες προκαταλήψεις των λαών γινόταν αποδεκτό ανεξέλεγκτα και συμπληρωνόταν από θεοσεβούμενη απάτη και απερίφραστο τσαρλατανισμό. "Ήταν η εποχή που την πιο σημαντική θέση την κατείχαν τα θαύματα, οι εκστάσεις, τα οράματα, τα φαντάσματα, οι προφητείες, η τεχνητή κατασκευή χρυσού, ο καβαλισμός κι άλλες τέτοιες ανοησίες." (Ένγκελς). Η χριστιανική θρησκεία γεννήθηκε αθόρυβα με το ανακάτεμα της γενικευμένης ανατολικής, ιδιαίτερα της εβραϊκής μυθολογίας, της ελληνικής μυθολογίας και της εκχυδαισμένης στωικής φιλοσοφίας. Εμφανίστηκε στην εποχή του ξεπεσμού της δουλοχτητικής Ρώμης, σε συνθήκες μεγάλης όξυνσης των αντιθέσεων ανάμεσα στους δούλους και στους δουλοχτήτες. Εμφανίστηκε σαν θρησκεία των δούλων, των πληβείων και γενικά των απόκληρων. Ο σκληρός και μακροχρόνιος αγώνας των δούλων και των πληβείων ενάντια στους δουλοχτήτες, δοκίμαζε την μία ήττα πάνω στην άλλη, γιατί οι δούλοι δεν ήταν φορείς ενός νέου τρόπου οργάνωσης της κοινωνικο-οικονομικής ζωής, κι έτσι απελπισμένη από την αθλιότητα, τα βάσανα κ.λπ., αυτά τα "ομιλούντα εργαλεία", όπως τους αποκαλούσαν, στήριξαν τις ελπίδες τους στο θεό, στον ερχομό του μεσσία-σωτήρα κι έτσι εμφανίστηκε το μυθικό πρόσωπο του Χριστού. Από την άλλη, η γενική κατάπτωση, η αποσύνθεση της δουλοχτητικής Ρώμης που χάνονταν από τις εξεγέρσεις των δούλων, των πληβείων και τις επιδρομές των βαρβάρων έφεραν σε απελπισία την κυρίαρχη τάξη, δυνάμωσαν τις μυστικιστικές διαθέσεις, την σκέψη "για τον άλλο, τον μεταθανάτιο κόσμο". Οι πλούσιοι κι αργόσχολοι δουλοχτήτες, κορεσμένοι από τα όργια και την ακολασία, έπεφταν σε κατάσταση μυστικοπάθειας. Την καταστροφή της Ρώμης, αυτής της αποσυντεθιμένης κοινωνίας, την καταλάβαιναν σαν καταστροφή ολόκληρου του κόσμου. Οι διαθέσεις αυτές της τάξης των δουλοχτητών που πέθαινε, βρήκαν επίσης την αντανάκλαση τους, στον πρωτινό χριστιανισμό, ιδιαίτερα όταν έγινε θρησκεία. Τότε ακριβώς ο Χριστιανισμός από θρησκεία των δούλων μετατράπηκε σε θρησκεία των κυρίαρχων τάξεων κι αφού αφαίρεσαν απ' αυτόν το πνεύμα της ανταρσίας, εισήγαγαν το πνεύμα της υποταγής, της πραότητας, της υπακοής, δηλαδή τον έκαναν αφιόνι για τις μάζες.

("Παλιά Γιάννινα. Οι αγριόπαπιες που έφυγαν.")