 |
| Henrik Ibsen (1828-1906) |
Ο Ίψεν είναι ένας από τους σημαντικότερους και τους πιο γοητευτικούς συγγραφείς του 19ου αιώνα. Είναι δημιούργημα των επαναστάσεων του 1848 και του Εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα των Νορβηγών ενάντια στους Σουηδούς και Δανούς φεουδάρχες. Τα έργα του είναι τόσο ρεαλιστικά και ισχυρά, που αντιστάθηκαν και θα αντισταθούν σε διάφορες εποχές, ακριβώς για τα προβλήματα παγκοσμίου χαρακτήρα που αναλύουν για τα θέματα που διατηρούν την ομορφιά και τρυφεράδα και στις μέρες μας. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Ίψεν σαν καλλιτέχνη, είναι το πάθος του για τις ιδέες, η ηθική του ανησυχία, η έγνοια για τα προβλήματα της συνείδησης και της οικογένειας. Αυτά είναι μερικά από τα προτερήματά του, γι'αυτό τον αγαπά παντού το φιλότεχνο κοινό, όχι μόνο για τα οράματά του αλλά και για τον ίδιο. Ο Ίψεν είναι ο πιο μεγάλος δάσκαλος "της εξέγερσης του πνεύματος". Η διδασκαλία του αυτή έδωσε στο έργο του ένα στοιχείο μεγαλείου και γοητείας. Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Νορβηγία και σε όλες τις χώρες της δυτικής Ευρώπης, έφερε και τον απάνθρωπο χαρακτήρα της αστικής κοινωνίας.
Ο Ίψεν σαν επαναστάτης δημοκράτης συγγραφέας, ξεσηκώνεται αποφασιστικά ενάντια στον απάνθρωπο χαρακτήρα αυτού του συστήματος που φετιχοποιεί το ψέμα, την υποκρισία, την ανηθικότητα κ.λπ. Γι'αυτό το λόγο στα έργα του, σημαντική θέση κατέχει το πρόβλημα του καθρεφτίσματος του ρόλου που παίζει στην κοινωνική ζωή η αναλογία ψέμα - αλήθεια. Καθρεφτίζοντας με ρεαλισμό στα δράματά του την κοινωνική αυτή αναλογία που ενσαρκώνεται στη σύγκρουση μεταξύ της φαινομενικής τιμιότητας και του ψεύδους, στην πράξη ο Ίψεν βάδισε προς την άρνηση του αστικού συστήματος. Είναι πολέμιος της αστικής τάξης και καταδίκασε τον ατομικισμό της. Ο Ίψεν δίδαξε την "εξέγερση", δεν ήξερε όμως που θα έπρεπε να οδηγεί. Όταν όμως ένας άνθρωπος φτάσει σ'αυτό το σημείο και δεν καταλαβαίνει ο ίδιος που θα τον βγάλει η εξέγερσή του, τότε αναγκαστικά η διδασκαλία του καταντά σκοτεινή σαν τα σύννεφα. Κι αν ο συγγραφέας σκέφτεται με εικόνες, αν είναι καλλιτέχνης το σκοτάδι της διδασκαλίας του, θα έχει ως αναπόφευκτη συνέπεια την ανακρίβεια των εικόνων. Και δεν υπάρχει αμφιβολία πως το αρνητικό αυτό στοιχείο, συναντιέται στα "ιδεολογικά" θεατρικά έργα του Ίψεν, κυρίως σ'αυτά που έγραψε προς το τέλος της ζωής του.
Η ηθική του Ίψεν είναι επαναστατική, αντιπροσωπεύει την εξέγερση εναντίον της χυδαιότητας και της δειλίας των αστών. Προτείνει στο λαό να σπάσει την αλυσίδα του συμβιβασμού και να ριχτεί με ενεργητικότητα στο σκοπό του. Η ανανέωση κι ο εξαγνισμός των σκλαβωμένων ψυχών, το σβήσιμο κάθε είδους απανθρωπιάς και τεμπελιάς, να σπάσει ο λαός την αλυσίδα αυτή. Και τι θα γίνει αν σπάσει την αλυσίδα; Αυτό ο Ίψεν δεν το λέει. Η πάλη γίνεται σκοπός καθαυτός. Ο Ίψεν μας τραβά με την ηθική ανησυχία του. Στο τέλος όμως της ζωής του, γίνεται αφηρημένη ιδέα... στα μάτια του Ίψεν, ο ηθικός Νόμος μένει πάντα αυτοσκοπός. Όλα τα πρόσωπα στα τελευταία δράματά του, ξεχωρίζουν για τον πόθο τους για τα υψηλά και τα μεγάλα, όμως ο Ίψεν δεν ξέρει ποια είναι αυτά. Γιατί συμβαίνει αυτό; Λένε πως η λογοτεχνία και η τέχνη είναι ο καθρέφτης της κοινωνικής ζωής. Αν αυτό είναι αλήθεια (και είναι), τότε η κοινωνική συνείδηση προσδιορίζεται από την κοινωνική ζωή, το κοινωνικό "είναι" και το κοινωνικό "είναι" με την μικρή παραγωγή και ιδιοκτησία και σε τελευταία ανάλυση με την μικροαστική ταξική συγκρότηση της Νορβηγικής κοινωνίας, εμπόδισαν τον Ίψεν και δεν μπόρεσε να κατανοήσει το ρόλο και την αποστολή της εργατικής τάξης κι αυτό βρήκε την αντανάκλασή του, στα έργα που έγραψε στο λυκόφως της ζωής του, τα οποία διαπνέονται από ένα πνεύμα αιδιοδοξίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου